UM Wieluń - Wieluń pamiętamy - 86.rocznica wybuchu II wojny światowej

: 04 września 2025

O godzinie 4.40 Wieluń oddał hołd swoim ofiarom. Od zbombardowania bezbronnego, śpiącego miasta, rozpoczęła się tragedia cywilów, która charakteryzowała całą II wojnę światową.

Dźwięk syren alarmowych przypomniał o pierwszych bombach, które spadły na Wieluń. Podczas nalotu, który trwał od świtu do popołudnia, niemieckie samoloty zrzuciły na miasto 380 bomb o łącznej wadze 46 ton. Atak nie miał znaczenia militarnego – celem stały się budynki cywilne, w tym szpital wyraźnie oznaczony znakiem Czerwonego Krzyża, świątynie i domy mieszkalne. W wyniku bombardowania zginęło niemal 1200 mieszkańców.

W całodniowych uroczystościach wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych. Prezydent Karol Nawrocki podkreślał, że „Wieluń stał się symbolem wojny totalnej”. – „Po 1 września 1939 roku wszyscy cierpieli i wiedzieli, że tak być nie powinno, ale jeśli widzieli, co wydarzyło się w Wieluniu, wiedzieli, że ta wojna będzie totalna, że ma być zniszczeniem narodu polskiego i polskiego żywiołu” – mówił. Zaznaczył też, że dramat Wielunia otworzył drogę do masowych zbrodni na narodzie polskim. – „To był zapomniany holokaust, bo po tych, co zrzucali bomby, szli inni. Mordowali polską inteligencję, księży, nauczycieli. Chcieli wymordować nasz naród” – przypominał. Prezydent odniósł się także do sprawy reparacji wojennych od Niemiec. – „To nie znaczy, że zwalniamy Niemcy z potrzeby zapłacenia nam reparacji. Niemieckie reparacje nie sprawią, że dotknie nas amnezja historyczna, ale zamkniemy pewien konkretny temat zadośćuczynienia, które jest potrzebne dla prawdziwego pojednania dla pokoju i dla przyszłości” – podkreślił. Podczas uroczystości prezydent wręczył również odznaczenia państwowe. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski został uhonorowany historyk Karol Polejowski, a Złotym Krzyżem Zasługi – dyrektor Muzeum Ziemi Wieluńskiej Jan Książek. W swoim wystąpieniu Karol Nawrocki nawiązał także do współczesnych wyzwań dotyczących bezpieczeństwa państwa. – „Musimy osiągnąć 5 procent PKB na polskie siły zbrojne. Pokój będzie wtedy, gdy będziemy gotowi do wojny. Żeby był pokój musimy być silni, musimy mieć potężną armię, sprzęt i sojusze międzynarodowe” – zaznaczył. Głos w trakcie uroczystości zabrał także wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski. – „Przez wiele wcześniejszych lat w Europie wszyscy widzieli, że radykalizm rośnie, że rośnie faszyzm, a za nim kroczą hasła, które nie mają litości dla cywilów i całych narodów. Najpierw po cichu, a później z odwagą tupały krzycząc: zrobimy wam krzywdę. Wtedy cała Europa zamykała oczy. Historia zatoczyła koło. Od słów przeszliśmy do czynów. To tutaj straszna, bezlitosna siła zła – faszystowskiego i niemieckiego – pokazała, że niczym jest dla niej życie i myślenie o pokoju”.

Burmistrz Wielunia Paweł Okrasa w swoim wystąpieniu nawiązał do prób fałszowania historii i obciążania Polaków winą za zbrodnie nazistowskie. – „W ostatnich latach słyszymy niestety coraz częściej absurdalne i kłamliwe określenia, takie jak ‘polskie obozy zagłady’. Próbuje się także obciążyć winą za Holocaust Polaków. Jak wiemy, sami żyliśmy pod okupacją i terrorem i w ogromnej większości nieśliśmy pomoc oraz ochronę Żydom, często ponosząc za to najwyższą cenę” – mówił Okrasa. Burmistrz przypomniał, że za pomoc Żydom w okupowanej Polsce groziła kara śmierci, a mimo to tysiące Polaków decydowało się na ratowanie sąsiadów. – „Niech o tej pomocy świadczy lista ponad 7 tysięcy Polaków uhonorowanych tytułem ‘Sprawiedliwy wśród narodów świata’. Żadna inna nacja nie ma tylu bohaterów niesienia pomocy Żydom” – podkreślał. W swoim wystąpieniu odniósł się również do zachowania kibiców izraelskiego klubu Maccabi Hajfa podczas meczu z Rakowem Częstochowa. – „Tym straszniejszy był transparent wywieszony niedawno podczas meczu Rakowa z Maccabi Hajfa, skierowany do nas, Polaków: ‘Mordercy od 1939 roku’. Wieluń jest odpowiedzią na te wszystkie kłamstwa. Tu od pierwszych minut wojny nie ma wątpliwości, kto był katem, a kto ofiarą”.

Starosta wieluński, Maciej Bryś, w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, że pamięć o ofiarach powinna iść w parze z ostrzeżeniem przed wojenną tragedią: ,,Dziś 86 lat później stajemy tutaj, by oddać hołd ofiarom. Wszystkim mieszkańcom, którzy zginęli w nalotach, żołnierzom którzy polegli w obronie ojczyzny, więźniom obozów i zesłańcom. Stajemy tu również po to, by głośno wołać: Nigdy więcej wojny!”.

W imieniu Republiki Federalnej Niemiec głos zabrał Chargé d’affaires ambasady Niemiec, Robert Rohde: ,,Niemcy uznają swoją historyczną odpowiedzialność i poczuwają się do zachowania pamięci o zbrodniach popełnionych przez Niemców. Bez żadnego „ale”. Świadomy tej odpowiedzialności chylę czoła przed ofiarami nalotu na Wieluń i wszystkimi ofiarami napaści Niemiec na Polskę”.

Uczestnicy uroczystości złożyli kwiaty i wieńce pod pomnikiem upamiętniającym ofiary nalotu bombowego oraz pod tablicą pamiątkową na budynku dawnego szpitala Wszystkich Świętych. W imieniu premiera Donalda Tuska hołd ofiarom oddała wojewoda łódzka Dorota Ryl. Wydarzeniu towarzyszyły także wystawy historyczne, warsztaty dla dzieci, pokaz artystyczny oraz msza święta odprawiona w ruinach wieluńskiej fary. Publiczność wysłuchała również etiudy muzycznej „Twoja czwarta czterdzieści” w wykonaniu Michała Muskata-Zgondka.

Prezydent podkreślił, że tragedia Wielunia jest symbolem początku II wojny światowej i ostrzeżeniem dla przyszłych pokoleń. – „Pokój i wolność nie są nam dane raz na zawsze” – przypominał, wskazując na aktualne konflikty zbrojne, m.in. na Ukrainie i w Strefie Gazy. Wieluń, który 1 września 1939 roku padł ofiarą pierwszego bombardowania II wojny światowej, co roku gromadzi świadków historii, mieszkańców, przedstawicieli władz i gości, aby wspólnie oddać cześć ofiarom niemieckiego nalotu. To tutaj, jak wielokrotnie podkreślano w czasie uroczystości, rozpoczęła się tragedia, która pochłonęła miliony istnień ludzkich na całym świecie.